Giai đoạn tăng trưởng của thị trường 2021-2022 chính là sự tăng trưởng của các dự án nền tảng và DeFi và sau đó lần lượt và GameFi và Metaverse. Sự phát triển mạnh mẽ của các dự án Layer 1 và Layer 2 chính là tiền đề quan trọng cho sự phát triển của các lĩnh vực như DeFi, GameFi,…Vậy Layer 2 là gì? Polygon và Ethereum có mối liên hệ gì với nhau?
Đây đều là 2 dự án nền tảng có sự tăng trưởng rất mạnh trong giai đoạn thị trường tăng trưởng về hiệu suất giá và sự mở rộng của hệ sinh thái. Trong bài viết này, CoinWire sẽ giải thích Layer 1 và Layer 2 là gì để các nhà đầu tư có thể hiểu hơn, đi sâu hơn vào các vấn đề xoay quanh Layer 2 – được dự đoán là sự cạnh tranh khốc liệt ở chu kỳ tới.
Layer 2 là gì?
Layer 2 là bao gồm bất kỳ giải pháp nào được xây dựng trên blockchain cơ sở (layer 1) để hỗ trợ cho chính blockchain đó. Thông thường các dự án Layer 2 sẽ được tối ưu để giảm tắc nghẽn, giảm tải và tăng thông lượng của blockchain cơ sở. Và các giải pháp Layer 2 này sẽ không làm thay đổi những đặc tính nào trên các dự án Layer 1 của chúng.
Mặc dù Layer 2 có thể xây dựng trên bất kỳ một blockchain cơ sở nào, tuy nhiên tại thời điểm hiện tại, chỉ có các dự án Layer 2 trên hệ sinh thái Ethereum mới nhận được sự quan tâm và chú ý của thị trường cũng như các nhà phát triển dự án vì 2 vấn đề:
- Khả năng mở rộng: Hiện tại khả năng thực hiện giao dịch của Ethereum khá thấp so với các dự án Layer 1 khác khi TPS (Transaction per second) của Ethereum chỉ từ 15-20 trong khi các dự án khác lên tới hàng trăm transaction/s.
- Hệ sinh thái Ethereum nhiều giá trị: Ethereum là blockchain dẫn đầu về lượng tiền thu hút được đến từ các nhà đầu tư và cả hệ sinh thái DeFi phát triển. Vì thế mà các nhà phát triển luôn muốn đặt chân vào một phần miếng bánh khổng lồ này.
Layer 2 giải quyết vấn đề gì?
Như chúng ta đã đề cập trước đó, phân cấp và bảo mật là đặc điểm nổi bật của các blockchain Layer 1, nhưng việc đón nhận thị trường trong những năm qua đã khiến blockchain đạt được công suất hiện tại là hơn 1.5 triệu giao dịch mỗi ngày. Tuy nhiên, vì Ethereum chỉ xử lý được khoảng 15 giao dịch mỗi giây nên vào thời gian cao điểm thường xuyên có sự tắc nghẽn. Điều này làm tăng phí gas (phí giao dịch) và làm chậm hiệu suất của các Dapp trên blockchain này.
Mặc dù trong thời gian thị trường ảm đạm, những vấn đề này không được chú ý nhiều, tuy nhiên rõ ràng chúng ta không thể mãi ở trong thời kỳ giá giảm mãi được. Vấn đề phí gas và tắc nghẽn rất nhiều nhà đầu tư đã được chứng kiến vào giai đoạn 2021-2022.
Để giải quyết vấn đề trên, Layer 2 xây dựng thành một blockchain riêng biệt trên chuối Ethereum gốc. Nó sẽ giao tiếp và giúp giảm tải các giao dịch trên blockchain chính (Ethereum) thông qua các hợp đồng thông minh (smart contract) tích hợp và hưởng lợi từ mô hình phi tập trung mạnh mẽ của Ethereum. Về cơ bản có thể hiểu, Layer 1 xử lý bảo mật, tính khả dụng của dữ liệu và tính phi tập trung, trong khi đó Layer 2 xử lý quy mô liên quan đến xử lý giao dịch.
Các giải pháp Layer 2
Hiện tại các giải pháp Layer của Ethereum có thể được chia thành 5 nhóm giải pháp chính dưới đây:
State channels
Trong state channels, các giao dịch được thực hiện ngoài chuỗi chính của Ethereum, chỉ có các giao dịch cuối cùng được đưa lên chuỗi chính để giảm tải cho mạng lưới. Các state channels cho phép các bên trao đổi trực tiếp giữa nhau, nhanh hơn và rẻ hơn so với các giao dịch trên chuỗi chính.
Plasma
Plasma là một giải pháp Layer 2 cho phép tạo ra các chuỗi con của Ethereum được liên kết với chuỗi chính của Ethereum. Những chuỗi con này có thể xử lý nhiều giao dịch hơn và nhanh hơn so với chuỗi chính, tạo ra một mạng lưới phụ có khả năng mở rộng và giảm tải cho chuỗi chính.
Sidechains
Sidechains là các chuỗi khối độc lập với Ethereum, được liên kết với chuỗi chính bằng các cổng nối. Các giao dịch được thực hiện trên sidechains có thể được xử lý nhanh hơn và rẻ hơn so với chuỗi chính Ethereum.
Rollups
Rollups là một giải pháp mới nhất trong số các giải pháp Layer 2 Ethereum, cung cấp khả năng mở rộng và giảm tải cho chuỗi chính bằng cách gộp nhiều giao dịch vào một giao dịch trên chuỗi chính. Rollups giúp giảm thiểu chi phí gas cho các giao dịch và cải thiện tốc độ xử lý giao dịch của Ethereum. Trong giải pháp này còn hai giải pháp nhỏ đó là Optimistic rollups và Zk Rollups – các giải pháp này đang được cộng đồng và các nhà phát triển đón nhận và kỳ vọng nhất.
Tại sao lại có nhiều Layer 2 như vậy?
Vì nhu cầu mở rộng của Layer 1 là rất lớn, thêm nữa hệ sinh thái của blockchain và công nghệ cũng liên tục thay đổi nên sẽ có những Layer 2 mới xuất hiện và cũng có sự bỏ rơi của một số giải pháp như Plasma và State channels.
Các giải pháp Layer 2 dẫn đầu
Optimistic Rollups
Như đã đề cập ở trên Optimistic Rollups là một giải pháp mở rộng của giải pháp Rollups, bên cạnh nó còn có Zk Rollups. Layer 2 blockchain này chạy song song với blockchain chính Ethereum. Sau khi các giao dịch đã được xử lý trên layer 2, Optimistic Rollup Validators sẽ kiểm tra chúng và gửi kết quả lên blockchain layer 1 Ethereum. Nếu các giao dịch hợp lệ, kết quả sẽ được ghi vào chuỗi chính Ethereum, và nếu không, kết quả sẽ bị từ chối và không được ghi lại. Người dùng được khuyến khích giao dịch trên các Layer 2 này do mức phí cạnh tranh thấp và tốc độ giao dịch nhanh.
Hai dự án nổi bật của giải pháp này là Optimism và Arbitrum One. Chúng ta có thể theo dõi các chỉ số bên dưới để biết được hiệu suất hoạt động của 2 layer 2 blockchain này. Tổng giá trị được khoá lần lượt hơn 900 triệu USD và 1.9 tỷ USD. Con số này là khá đáng kể trong thị trường và so với các dự án Layer 1 khác như Avalanche, Solana,… Và số lượng Dapp trên các Layer 2 blockchain này cũng rất phát triển, điều này sẽ càng thu hút thêm nhiều nguồn tiền và nhà đầu tư đổ về các hệ sinh thái Layer 2 này.
Cuộc chiến Optimism và Arbitrum
Là hai blockchain layer 2 đang dẫn đầu trong cuộc chiến Layer 2 trên Ethereum, chúng ta hãy cùng so sánh một số chỉ số để đánh giá xem liệu rằng ở thời điểm hiện tại thì Layer 2 nào đang chiếm ưu thế so với đối thủ còn lại.
Số lượng giao dịch hàng ngày
Từ biểu đồ bên dưới, chúng ta có thể thấy được số lượng giao dịch hàng ngày của Optimism thấp hơn trong đa số thời gian so với Arbitrum, mặc dù có thời điểm nó có thời điểm vượt lên trên Arbitrum. Vào thời điểm đầu năm 2023, chúng ta chứng kiến được sự gia tăng số lượng giao dịch trên Arbitrum và sự giảm rõ rệt trên Optimism.
Phí giao dịch
Theo số liệu được thống kê, chúng ta có thể thấy được mức phí trung bình trên mỗi giao dịch của Optimism có vẻ cao hơn nhiều so với Arbitrum.
Số lượng Dapps
Theo thống kê đến từ DeFillama, chúng ta cũng có thể thấy được rằng số lượng Dapps trên Arbitrum đang vượt trội hơn rất nhiều so với Optimism (225 và 108). Có thể vì lý do này mà các nhà đầu tư đến với Arbitrum nhiều hơn để tìm kiếm cơ hội đầu tư.
ZK Rollups
Trái ngược với các Layer 2 Optimistic Rollups, các giải pháp Layer 2 Zk Rollups tạo ra các “proof – bằng chứng” được mã hoá để xác minh tính xác thực của các giao dịch. Những bằng chứng này được đưa về các layer 1, và chúng được gọi là bằng tính về tính hợp lệ hay Snark (lập luận kiến thức không tương tác ngắn gọn), Stark (lập luận kiến thức minh bạch có thể mở rộng). Các bản ZK Rollups hiệu quả hơn vì chúng duy trì trạng thái của tất cả các lần chuyển trên layer 2.
Ở hội nghị ETH Seol 2022 được tổ chức vào tháng 8 năm 2022, nhà sáng lập Ethereum – Vitalik Buterin đã phát biểu rằng ZK Rollups sẽ sớm đánh bại đối thủ Optimistic Rollups để vươn lên thành kẻ dẫn đầu trong cuộc chiến Layer 2.
Các Layer 2 nổi bật của giải pháp ZK Rollups
Mặc dù được các nhà phát triển đánh giá công nghệ ZK Rollups có phần vượt trội hơn so với giải pháp Layer 2 Optimism Rollups, tuy nhiên trong cuộc đua về sự phát triển, mở rộng, thu hút người dùng thì có vẻ ZK Rollups đang chịu thua thiệt khá nhiều.
Các dự án tốt nhất của họ bao gồm Loopring, Zk Zync Lite,… cũng có những chỉ số rất hạn chế. Dường như lượng người dùng rất ít, không đáng kể. Có lẽ chúng ta cần chờ thêm thời gian để chứng kiến sự bùng nổ của các dự án ZK Rollups như ông chủ Ethereum đã kỳ vọng.
Dự phóng về Layer 2 blockchain
Mặc dù thị trường vẫn đang trong thời gian rất ảm đạm, tuy nhiên cũng còn rất nhà đầu tư quan tâm đến các dự án có công nghệ và nền tảng tài chính nổi bật. Chúng ta cùng nhớ lại sự phát triển nhanh chóng của thị trường nhờ các dự án nền tảng Layer 1 giai đoạn 2020-2022, vai trò của các dự án này là không thể chối cãi mặc dù còn nhiều vấn đề như phí gas của Ethereum mà chúng ta đã đề cập.
Dự phóng về sự tăng giá
Các dự án Layer 2 thường được gọi vốn rất nhiều, vì thế chúng ta có thể có niềm tin vào các dự án này có nguồn lực tài chính mạnh mẽ. Hơn nữa các dự án Layer 2 là nơi mà các Dapps triển khai và thu hút người dùng. Vì thế khi có sự gia tăng về người dùng và số lượng Dapps, chúng ta có thể thấy sự tăng giá đối với các Layer 2 này là điều hiển nhiên. Chúng ta có thể cùng xem lại trường hợp của dự án Optimism khi có sự tăng giá rất mạnh mẽ.
Dự phóng về sự mở rộng
Với mục tiêu cải thiện khả năng xử lý giao dịch của Layer 1 thì các Layer 2 sẽ được kỳ vọng phát triển nhanh chóng khi có sự di chuyển của các Dapps từ Layer sang Layer 2. Khi một Layer 2 hoạt động ổn định với hiệu suất cao, dòng tiền và người dùng sẽ được thu hút rất nhanh. Vào giai đoạn tăng giá tiếp theo, chúng tôi dự phóng các dự án Layer sẽ mở rộng hệ sinh thái không kém cạnh các dự án Layer 1.
Tổng kết
Các dự án Layer 2 giải quyết vấn đề thứ ba – khả năng mở rộng của blockchain layer 1 với rất nhiều giải pháp nổi bật, trong đó hai giải pháp hiện đang được đánh giá cao nhất đó là ZK Rollups và Optimistic Rollups. Tuy nhiên trong cuộc đua về thị trường hiện tại có lẽ các Layer 2 thuộc nhóm Optimistic Rollups đang bỏ lại khá xa đối thủ của mình. Trong đợt tăng giá tiếp theo, kỳ vọng rằng các Layer 2 này sẽ có phát triển, mở rộng mạnh mẽ.
